Urban mining: gebouwen als materiaalopslag

February 24, 2025

Vastgoed als magazijnen, steden als steengroeven. Het voorbeeld van het Patrick Henry Village in Heidelberg laat zien dat wanneer verschillende spelers verstandig samenwerken, dat op lange termijn loont — op verschillende niveaus.

Bouwafval is goed voor ongeveer de helft van al het afval wereldwijd... De stortcapaciteit bereikt zijn grenzen... De bouw- en vastgoedsector veroorzaakt 40 procent van de broeikasgassen die wereldwijd vrijkomen... Grondstoffen zoals zand, grind en ertsen zijn niet onbeperkt beschikbaar... De problemen zijn bekend, de roep om verandering klinkt luid. De boodschap is: iedereen die duurzaam wil zijn als onderdeel van de bouwsector, moet recycleerbaar worden — omdat het ecologisch correct en economisch noodzakelijk is.

De verandering is al begonnen. Urban mining gebruiken als strategie om grondstoffen productiever te gebruiken. Hier is vastgoed grondstofmagazijnen en steden steengroeven van de toekomst. Het principe hierachter is eeuwenoud. Mensen uit vroegere eeuwen gebruikten stenen uit oude kastelen om nieuwe nederzettingen te bouwen; voor de Rubble Women waren de gebouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog waren verwoest stadsmijnen. De stedelijke mijnbouw benadert vandaag het Cradle to Cradle-ideaal van een wereld zonder afval. Een wereld waarin ons hele leven zo is georganiseerd dat materialen in biologische of technische cycli circuleren — geïnspireerd door de natuur, waarin het oude de voedingsstof is voor het nieuwe.

In het geval van onroerend goed betekent dit bijvoorbeeld: eenmaal ingebouwd kan beton steeds opnieuw worden gebruikt — zonder verlies van kwaliteit of waarde. De gebruikte grondstoffen gaan niet verloren. Ze zijn opgeslagen; de gebouwen zijn hun opslag. Voorwaarde: de recyclebare materialen zijn chemisch onschadelijk, eenvoudig te demonteren en kunnen per type worden gescheiden. Het RAG-gebouw in Essen, het stadhuis in Venlo, het Nederlandse stadhuis en het houten hybride gebouw „The Cradle” in Düsseldorf laten zien hoe nieuwe eigendommen kunnen worden gecreëerd volgens het Cradle to Cradle-ontwerpprincipe. Ze hebben allemaal een materiaalpaspoort met alle informatie over hun recycleerbaarheid. Experts van EPEA GmbH — onderdeel van Drees & Sommer, een internationale innovatiepartner voor milieuvriendelijke industriële producten en gebouwen, hebben dit Circulariteitspaspoort — Gebouwen ontwikkeld in samenwerking met BIM-collega's. Het dient als documentatietool en als optimalisatietool bij de planning.

Er is bijna altijd een gebrek aan gegevens over de materiaalsamenstelling van gebouwen. Maar dat is geen onoverkomelijk obstakel. Informatie kan worden verkregen door middel van onderzoek, analyses — of schattingen. De Urban Mining Screener van EPEA berekent ze zonder complexe inspecties, puur op basis van de bouwplaats, het bouwjaar, het bouwvolume en het gebouwtype met één druk op de knop — en levert aangenaam realistische resultaten op, zoals gedetailleerde studies aantonen.

Een project waarbij gebruik werd gemaakt van de Urban Mining Screener is Patrick Henry Village in Heidelberg, een voormalige woonwijk van 110 hectare voor leden van het Amerikaanse leger, die appartementen creëert voor 10.000 mensen en ruimte biedt voor ongeveer 5.000 banen. Het Patrick Henry Village maakt deel uit van het proefproject „Circular City Heidelberg”, waarbij de gemeente een digitaal materiaalregister aanmaakt in de zin van stadsmijnbouw. Aan boord zijn — naast EPEA verantwoordelijk voor het ontwerp — Heidelberg Materials, een van de grootste bouwmaterialenbedrijven ter wereld, en het Madaster-platform, dat onder andere materiaalwaarden opslaat en de restgrondstofwaarden bepaalt. Volgens Urban Mining Screener zijn de 325 gebouwen die gerenoveerd of gesloopt moeten worden voor de nieuwe nederzetting een gigantisch grondstoffenmagazijn met ongeveer 465.884 ton materiaal. Ongeveer de helft daarvan is beton, een vijfde bakstenen en ruim vijf procent daarvan is metaal.

De waarheid is dat het momenteel vaak nog steeds goedkoper is om een nieuwe te bouwen dan om het hergebruiksprincipe toe te passen. Het is niet per se slimmer, zeker niet op lange termijn. De toekomst ligt bij urban mining, vooral omdat die binnenkort in reglementaire termen verankerd zal worden. Gebouwen gebaseerd op het Cradle to Cradle ontwerpprincipe zijn positief voor het klimaat en de mensen, sparen hulpbronnen en behouden hun waarde op lange termijn. Dit moet nog populairder worden in de bouw- en vastgoedsector.

‍